Η ιστορία της χαμένης κόρης, Έλενα Φερράντε

 

"...Θα έπρεπε να γράφω έτσι όπως μιλάει εκείνη, να αφήνω βάραθρα, να χτίζω γέφυρες και να μην τις τελειώνω, να αναγκάζω τον αναγνώστη να ορίζει μόνος του το ρεύμα...."

 Αυτά σκέφτεται η Έλενα ακούγοντας την υπέροχη φίλη της Λίλα να μιλά, γοητευμένη από τον τρόπο που έχει εκείνη να δαμάζει και να απελευθερώνει κατά το δοκούν τη φαντασία και σκέφτομαι πως η Φερράντε κατάφερε με άνεση αυτό που η ηρωίδα του βιβλίου επιθυμούσε.
Όλο άνοιγε βάραθρα το βιβλίο εμπρός μου κι όλο άφηνε μισοτελειωμένες τις γέφυρες. Και μπορεί να μην κατάφερα τελικά να ορίσω μόνη μου το ρεύμα, αλλά μου δόθηκε πλέρια η απόλαυση να αφεθώ, να παρασυρθώ, για να με βγάλει όπου ήθελε αυτό, εκεί δηλαδή που όρισε η συγγραφέας η ίδια να βγω, και μόνο τότε, στο τέλος του βιβλίου αρχίζοντας να ανακτώ μια κάποια δύναμη, να προσπαθώ να ορίσω το μετά...και μετά;
Δεν έχει μετά...η ιστορία τέλειωσε εδώ. 
Η δυναμική της όμως συνεχίζει να με κρατά σε αιχμαλωσία απ' την οποία αδυνατώ να ξεφύγω.
Μπορεί όμως να μη θέλω ν' αφήσω την ιστορία να με αφήσει.
Να είναι από εκείνες που θα κρατήσω για πάντα μέσα μου, που θα έρχεται στη μνήμη μου συνεχώς μέχρι να την ξαναπιάσω από την αρχή.
Και δεν ντρέπομαι να πω πως φτάνοντας στην τελευταία σελίδα ανέτρεξα πάλι σε εκείνες τις πρώτες στην "Υπέροχη φίλη μου", σα να μην ήθελα να μπει ποτέ τελεία.

Το συναρπαστικό ταξίδι που ξεκίνησε "Η υπέροχη φίλη μου", συνεχίστηκε με "Το νέο όνομα" και όσο "Αυτοί που φεύγουν κι αυτοί που μένουν" μας άφηναν στην πιο κρίσιμη καμπή του, ήρθε η "Ιστορία της χαμένης κόρης", το τελευταίο βιβλίο της Τετραλογίας της Νάπολης, για να το ολοκληρώσει συγκλονίζοντάς μας.

Πάνε μέρες που διάβασα το βιβλίο κι ακόμα θυμάμαι κάθε σημείο που με έκανε να τα χάνω με το απρόοπτο, να θυμώνω με το άδικο, να καρδιοχτυπώ όλο αγωνία, να θέλω να αποτρέψω κάποιον ήρωα από τις ίδιες του τις αποφάσεις, ή να του επιβάλω άλλες, να σηκώνω το βλέμμα από το βιβλίο και να κοιτάζω γύρω μου, όχι μόνο εντυπωσιασμένη από την αφήγηση, αλλά ψάχνοντας ταυτόχρονα τις δικές μου σταθερές για να κρατηθώ, και θέλοντας, αλίμονο, ουκ ολίγες φορές, να πιάσω την Έλενα και να την ταρακουνήσω δυνατά.

Είναι αδύνατον να αφεθείς στη Φερράντε και να μη σε παρασύρει ο αέρας της Νάπολης. 
Ακόμα κι όταν οι ήρωες φεύγουν από τη Νάπολη την κουβαλούν μέσα τους. Ο ίσκιος του Βεζούβιου τους ακολουθεί κι αυτοί χάνονται στους δρόμους της ζωής και είναι σα να χάνονται στις υπόγειες σήραγγες της πόλης.

Για άλλη μια φορά η συγγραφέας μαζί με την ιστορία των ηρώων ξεδιπλώνει τα γεγονότα που σημάδεψαν την εποχή.
Μια κοινωνία που φαίνεται να έχασε τελικά το μεγάλο στοίχημα της βελτίωσης και βάλτωσε για μία ακόμα φορά, οι ατελείς και πολλές φορές ασαφείς, έως και καταστροφικές, ανθρώπινες σχέσεις, τα προσωπικά θέλω και όσα πρέπει, οι μάταιοι αγώνες, οι σκληρές προσπάθειες, οι κάθε λογής ιδεολογίες, το πολιτικό σαθρό σύστημα, το οργανωμένο έγκλημα, ακόμα και η αδυσώπητη μανία της φύσης γίνονται σίφουνας που στη δίνη του μπαίνει ο αναγνώστης για να βγει απ' αυτή αν όχι σοφότερος, ίσως περισσότερο υποψιασμένος.
Γιατί ανά πάσα στιγμή μπορεί τα θεμέλιά μας να παρασυρθούν και να συντριβεί το καθετί.

Μια ματιά στην υπόθεση

Κεντρικό στοιχείο της ιστορίας συνεχίζει να αποτελεί η φιλία της Έλενας με τη Λίλα, όπως μας την αφηγείται η πρώτη, και γύρω από αυτή η φιλία χτίζεται και σκιαγραφείται ολόκληρη η γειτονιά, ολόκληρη η Νάπολη, ολόκληρος ο κόσμος.
Η Έλενα είναι πια καταξιωμένη συγγραφέας. Επιστρέφει στην πόλη των παιδικών κι εφηβικών της χρόνων μετά το χωρισμό της, εξαιτίας του νεανικού της έρωτα που εμφανίστηκε και πάλι στη ζωή της.
Η Λίλα δεν έχει φύγει ποτέ από την πόλη. Κατάφερε όμως να διαπρέψει επιχειρηματικά στον τομέα της πληροφορικής κι έρχεται σε ρήξη με τους ισχυρούς αδερφούς Σολάρα.
Η Έλενα και η Λίλα, τόσο ίδιες, μα και τόσο διαφορετικές σαν δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, συγκρούονται, ξανασμίγουν και ανακαλύπτουν καινούριες πτυχές της προσωπικότητάς τους, αλλά και της φιλίας τους.

Η Λίλα και η Έλενα 

Σε μια φτωχική γειτονιά της Νάπολης, δυο κορίτσια είχαν την αίσθηση ότι όδευαν προς κάτι το τρομερό, το οποίο παρότι υπήρχε πριν από αυτές, περίμενε αυτές και μόνο αυτές.
Κι ένα βράδυ, ενώ μέχρι τότε συνήθιζαν να υποβάλλουν τον εαυτό τους σε δοκιμασίες θάρρους χωρίς να ανταλλάσσουν κουβέντα, ανέβηκαν μαζί μια σκάλα για την υπέρτατη, στα παιδικά τους μάτια, δοκιμασία.
Τότε το ένα κορίτσι, η χαρισματική και ιδιαίτερη Λίλα,  έτεινε το χέρι της για πρώτη φορά στη Λενού (Έλενα). Έτσι άλλαξαν όλα και ξεκίνησε μια φιλία που πέρασε από πολλές δοκιμασίες. 
Η Έλενα μοιάζει να παλεύει να αυτοπροσδιοριστεί μέσα από τη σχέση της με τη Λίλα και όσα καταφέρνει φαίνεται να έχουν αποδέκτη εκείνη. Γυρεύει την έγκρισή της, θυμώνει όταν απορρίπτει τις ενέργειές της, την αναζητά συνεχώς μέσα της, όταν απουσιάζει για διαστήματα από τη ζωή της.
Η ιστορία της φιλίας τους θα ταυτιστεί με εκείνη της Νάπολης και οι ζωές τους παρότι διαφορετικές μοιάζουν να έχουν ποτιστεί από τον παράλογο φόβο της Λίλας, ότι τα περιγράμματα των ανθρώπων και των πραγμάτων είναι εύθραυστα, ότι σπάνε σαν κλωστές και η υλική υπόσταση ενός πράγματος διαλύεται για να διασκορπιστεί μέσα σε κάτι άλλο.
Τις αγάπησα και τις δυο. Την καθεμιά ξεχωριστά, μα και μαζί και παρόλο που δεν τις καταλάβαινα πάντα, προσπάθησα σκληρά να τις κατανοήσω. Με έκαναν να θυμώνω συχνά, όπως μόνο ένας πολύ δικός σου άνθρωπος σε κάνει να θυμώνεις.
Η Έλενα με έκανε να θυμώνω περισσότερο. Δεν ξέρω αν έφταιγε το γεγονός ότι οι προσδοκίες μου γι΄αυτήν ήταν ανάλογες με εκείνες που είχαν η μητέρα της και η φίλη της, μα με απογοήτευσε πολλές φορές. Τη συγχώρεσα άλλες τόσες, αλλά αυτό που ίσως δε θα μπορέσω να της συγχωρήσω τελικά ήταν η αίσθηση της αδυναμίας που μου έδινε πίσω από τη δύναμη που έδειχνε, ή και ανάποδα, η αίσθηση της δύναμης που κρύβονταν πίσω από την αδυναμία που συχνά φανέρωνε.
Ξέρω πως μοιάζει μπερδεμένο όλο αυτό, ωστόσο εύκολα θα μπορούσα να το τεκμηριώσω, αν ήθελα να σας χαλάσω την αναγνωστική απόλαυση.
Κι αυτό δεν το θέλω!
Καλή ανάγνωση!

Η ιστορία της χαμένης κόρης, Έλενα Φερράντε 
(Η τετραλογία της Νάπολης - Βιβλίο τέταρτο)
Εκδόσεις Πατάκη
Μετάφραση: Δήμητρα Δότση 
(Θα ήταν μεγάλη παράλειψη εκ μέρους μου, να μην αναφερθώ στην εξαιρετική δουλειά που έκανε στη μετάφραση η Δήμητρα Δότση.)