Το κάστρο της Αστυπάλαιας, στεφανώνει τη Χώρα και γίνεται ο βασικός πρωταγωνιστής της, αφού κουβαλάει πάνω του και μέσα του την ίδια της την ιστορία.
Τραβάει τα βλέμματα σα μαγνήτης και αργά, ή γρήγορα, ποντάρω στο γρήγορα, θα βρεθείς να ανηφορίζεις τα στενά δρομάκια και τα σοκάκια της Χώρας για να ανταμώσεις το παρελθόν.
Θα θαυμάσεις την πύλη του και θα τη διαβείς χωρίς φόβο, αφού ο "φονιάς", είναι πια παροπλισμένος!
Ο φονιάς, δεν είναι παρά μια τρύπα πάνω από την πόρτα από όπου οι κάτοικοι έριχναν καυτό λάδι στους ληστές, ή άφηναν ελεύθερα μελίσσια να τους κυνηγήσουν και να τους διώξουν.
Στο εσωτερικό του, που είναι χτισμένο με χαμηλό σταυρόλιθο, μας υποδέχεται προς το παρόν, μόνο η δροσιά της στοάς.
Στις δυο άκρες της, υπάρχουν λίθινα πεζούλια, όπου κάθονταν για να ξεκουραστούν οι κάτοικοι, αλλά και να κάνουν τις κοινωνικές τους επαφές και τις εμπορικές τους συναλλαγές!
Εμείς κουρασμένοι δεν είμαστε, αλλά και να ήμασταν η ανυπομονησία για όσα θα δούμε, μας κάνει να διαβούμε τη στοά και να φτάσουμε γρήγορα στην άκρη της.
Η πρώτη γεύση του κάστρου είναι άκρως ενδιαφέρουσα και μέχρι να βγούμε πάλι στον ήλιο, εκεί στη δροσιά, νιώσαμε πως βαδίσαμε κυριολεκτικά πίσω στο χρόνο, και για λίγο, το σήμερα έγινε χτες, το χθες έγινε σήμερα.
Το παρελθόν μοιάζει να ανασαίνει δίπλα μας σα να ξυπνάει, κι ας είναι το κάστρο μόνο ένα απομεινάρι του, μια σκιά του, που φιλοξενεί κι άλλες σκιές.
Μια εκκλησιά στέκεται εκεί που θα έπρεπε να βρίσκεται η κατοικία των Κουιρίνι (Querini).
Ο Βενετός ευγενής Ιωάννης Κουιρίνι, ήταν ιδρυτής του κάστρου και πρώτος ιδιοκτήτης ενός οικήματος που αποτέλεσε τον πυρήνα του οικισμού.
Τα χρόνια πήγαν κι ήρθαν και το ίδιο και οι Βενετοί.
Το νησί που ήρθε στην κυριαρχία τους το 1204 ξαναπέρασε στα χέρια των Βυζαντινών το 1269.
Όταν το 1310 ο δεύτερος Ιωάννης Κουιρίνι κυρίευσε ξανά την Αστυπάλαια, οι Κουιρίνι έμειναν κύριοι του νησιού για 300 περίπου χρόνια.
Κάθε Κουιρίνι που πέρασε από εκεί, ανακαίνιζε και μεγάλωνε το κάστρο, ώσπου έχασαν το νησί το 1537, όταν ενέσκηψε στην Αστυπάλαια ο φοβερός και τρομερός Μπαρμπαρόσας.
Η Παναγιά του Κάστρου, ναός αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, χτίστηκε το 1853 και αποτελεί μεγάλη παρέμβαση στην πύλη του κάστρου.
Άλλος ένας ναός βρίσκεται μέσα στο κάστρο. Ο Άη Γιώργης είναι αρχαιότερος, χτισμένος το 1790.
Μπροστά του ήταν η μπλάτσα (πλατεία) όπου γίνονταν οι γιορτές, τα πανηγύρια και οι χοροί της καστροπολιτείας.
Από το κάστρο όμως, μπορούμε να δούμε και την Παναγιά την Πορταΐτισσα που είναι χτισμένη ακριβώς από κάτω!
Το κάστρο μπορεί να ερήμωσε και τα σπίτια του να ρήμαξαν, αλλά μέχρι και το 19ο αιώνα αποτελούσε τον μοναδικό οικισμό του νησιού.
Όλα τα σπίτια έξω από αυτό τα έλεγαν στάβλους.
Τον 20ο αιώνα οι στάβλοι μετατρέπονται σε κατοικίες και χτίζονται κι άλλα σπίτια, που αποκαλούνταν ξώκαστρα!
Στο εσωτερικό του κάστρου υπήρχαν περίπου 400 σπίτια, όλα τριώροφα και κτισμένα κολλητά το ένα με το άλλο, με στενά δρομάκια που μόλις χωρούσε να περάσει άνθρωπος. Τυπικός οχυρωμένος οικισμός που κάποτε έφτανε τις 4000 ψυχές σύμφωνα με μαρτυρίες επισκεπτών.
Την σημερινή μορφή του την πήρε το 1413 με την ανακατασκευή του Τζιοβάνι IV Κουιρίνι. Χτισμένο σε πλάτωμα 4.000 τ.μ. επιλεγμένο για τις αμυντικές θέσεις των κατοίκων. Το τείχος του κάστρου σχηματίζει δακτυλίδι που ουσιαστικά αποτελείται από δύο παράλληλα τείχη που ενδιάμεσα τους στους ελεύθερους χώρους διαμορφώνονται κατοικίες. Η μοναδική είσοδος πλαισιώνεται από δύο ισχυρούς με αγκωνάρια κτισμένους πύργους.
Οι κάτοικοι όλη μέρα δούλευαν στα κτήματα και το βράδυ κλειδώνονταν στο κάστρο για να προστατευθούν από τους ληστές και τους πειρατές.
"Το κάστρο της Αστροπαλιάς έχει κλειδί κλειδώνει, έχει κορίτσια έμορφα, μα δεν τα φανερώνει", μας πληροφορεί εξάλλου το παραδοσιακό τραγούδι!
Το 19ο αιώνα, η πρώτη μεταεπαναστατική ελληνική κυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια βάζει ως στόχο της και σταδιακά καταφέρνει να καταπολεμήσει την πειρατεία.
Τότε οι κάτοικοι νιώθοντας ασφάλεια, άρχισαν σιγά σιγά να διευρύνουν τα ανοίγματα στον οχυρό περίβολο και να προσθέτουν ξύλινους εξώστες.
Στις αρχές του 20ου αιώνα άρχισαν να βγαίνουν από το κάστρο και να κατοικούν έξω από αυτό.
Το 1943 άρχισε να εγκαταλείπεται πιο μεθοδικά, ενώ όσοι κάτοικοι είχαν απομείνει, το εγκατέλειψαν οριστικά το 1956 όταν χτύπησε ο καταστροφικός σεισμός των 7,1 ρίχτερ, που σήκωσε παλιρροϊκό κύμα 20 μέτρων.
Τα περισσότερα σπίτια κατέρρευσαν συμπαρασύροντας το ένα το άλλο.
Όσα κτίρια απέμειναν απογυμνώθηκαν, αφού οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν κάθε δομικό υλικό που μπορούσαν να πάρουν, για την κατασκευή των νέων τους σπιτιών.
Έτσι αφέθηκαν στο έλεος των στοιχείων της φύσης να ρημάζουν.
Το κάστρο έζησε πολλές καταστροφές. Δέχτηκε επιθέσεις από φύση κι ανθρώπους στους αιώνες, αλλά μαζεύει όση περηφάνια έχει και υψώνεται αγέρωχο, προκαλώντας και προσκαλώντας ταυτόχρονα τον επισκέπτη να περιπλανηθεί στο χτες μέσα από όσα κατάφεραν να μείνουν ως σήμερα!
Κι αν νιώσεις σκιές να κινούνται δίπλα σου, μη φοβηθείς.
Αν νιώσεις να σε κοιτάνε, μην τρομάξεις!
Ώρες ολόκληρες έμεινα αιχμάλωτη του κάστρου και της γοητείας του.
Εκεί που τριγυρνούσα ένιωσα κάποια στιγμή ένα επίμονο βλέμμα...ανατρίχιασα από φόβο, μια και είχα απομακρυνθεί και δεν ήταν άλλος δίπλα μου.
Γύρισα, μάλλον ταραγμένη και βρέθηκα πρόσωπο με πρόσωπο με μια κουκουβάγια, μέρα μεσημέρι!
Κρατούσα στα χέρια μου τη μηχανή, μα μέχρι να τη σηκώσω, η κουκουβάγια έφυγε!
Η αίσθηση που μου προκάλεσε ήταν περίεργη, μα γέλασα με τους φόβους μου, όταν είδα πως ήταν απλά ένα πτηνό αυτό που μου προκάλεσε αυτή την αίσθηση.
Αν νιώθεις κι εσύ το κάστρο να σε τραβάει συνεχώς κοντά του, ακόμα και μέσα στη μαύρη νύχτα, αλλά δε θες να ενοχλήσεις τις σκιές που σίγουρα στριμώχνονται μέσα του τέτοια ώρα, το Castro bar δίνει την ιδανική λύση.
Πηγές:kastra.eu, astypalea.net astipalea.org
