Η υπέροχη φίλη μου (Έλενα Φερράντε)

Η υπέροχη, άγνωστη συγγραφέας, που επιμένει να μας συστήνεται ως Έλενα Φερράντε (Elena Ferrante), μπορεί να μη φανερώνει την ταυτότητά της, αλλά χαράζει με επιμέλεια τα δικά της ξεχωριστά μονοπάτια στη λογοτεχνία.

Τα μονοπάτια της δεν έχουν εμφανή όρια, αλλά ο αναγνώστης τα ανακαλύπτει με ευκολία και τα ακολουθεί. Βρίσκει με άνεση τα σημάδια, που τον οδηγούν τελικά εκεί ακριβώς που θέλει η συγγραφέας να τον οδηγήσει.

Και κάπως έτσι, αβίαστα, βγαίνουμε από τον κόσμο μας και μπαίνουμε σε κόσμους άγνωστους, που έχουν όμως και κάτι γνώριμο, κάτι ολότελα δικό μας. 

Σε κόσμους που σχεδιάστηκαν με περίσσιο ταλέντο και στους οποίους ο ρεαλισμός συνιστά το κύριο δομικό τους συστατικό. 

Οι ήρωες της Φερράντε είναι αλουστράριστοι, αληθινοί. Βυθισμένοι ο καθένας στη δική του ζωή, δε σταματάνε να ρίχνουν κλεφτές, ή και φανερές ματιές στις ζωές των άλλων. 

Ζωές που ξετυλίγονται σε έναν κόσμο σκληρό, άγριο, αδυσώπητο. 

Θυμός υποβόσκει πίσω από κάθε συναίσθημα, καλό, ή κακό και κάνει αντικείμενα, ακόμα και παιδιά (!) κάποιες φορές, να εκσφενδονίζονται από τα ανοιχτά παράθυρα, και να προσγειώνονται στο δρόμο.

"Ζούσαμε σε έναν κόσμο όπου παιδιά και μεγάλοι τραυματίζονταν συχνά, αιμορραγούσαν, οι πληγές τους κακοφόρμιζαν και κάποιες φορές πέθαιναν."

....

"Δε νοσταλγώ την παιδική μας ηλικία, ήταν γεμάτη βία. Ζούσαμε λογιών λογιών καταστάσεις μέσα κι έξω από τα σπίτια μας, αν και δε θυμάμαι να σκέφτηκα ποτέ ότι η ζωή που μας έλαχε ήταν τόσο άσχημη. Έτσι ήταν η ζωή, τελεία και παύλα· μεγαλώναμε με το καθήκον να την κάνουμε δύσκολη στους άλλους, προτού οι άλλοι την κάνουν δύσκολη σε εμάς."

Η αποδοχή πως τα πράγματα είναι έτσι όπως είναι, είναι δεδομένη, αλλά συνάμα η ελπίδα και η προσδοκία πως θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά, πως ίσως γίνουν καλύτερα στο μέλλον, χτίζεται λιθαράκι λιθαράκι από νωρίς και ξεκινούν οι προσπάθειες για την ανατροπή τους, από τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου· από τα πρώτα όνειρα που ανατέλλουν στην παιδική ηλικία και μεγαλώνουν κι αυτά μαζί με τις βασικές ηρωίδες. 

Ο προορισμός είναι ένας, οι διαδρομές ωστόσο αλλάζουν όταν όλα μπροστά δείχνουν αδιέξοδο.

Οι σχέσεις τους, τα συναισθήματά τους, όλα όσα βιώνουν δεν αφήνουν αμέτοχο τον αναγνώστη, κάνοντάς τον κοινωνό μιας πραγματικότητας που μπορεί να απέχει πολύ από τη δική του, αλλά σίγουρα έχει κάποια κοινά χαρακτηριστικά .

  

Θα μπορούσα άνετα να πω πως είναι ένα βιβλίο για τη φιλία, μια που στην ουσία περιγράφει αυτό ακριβώς, μια δυνατή και βαθιά φιλία, που γεννήθηκε ανάμεσα σε δυο μικρά κορίτσια και θέριεψε όσο αυτά μεγάλωναν εκεί στις φτωχογειτονιές της Νάπολης, αν δεν ήταν ταυτόχρονα και μια τομή που φτάνει μάλιστα ως το κόκαλο μιας γειτονιάς, μιας πόλης και  μιας κοινωνίας.

Μιας ολόκληρης εποχής κοντολογίς, όχι και τόσο μακρινής.

Η φιλία της Έλενας και της Λίλας ωστόσο είναι πάντα στο επίκεντρο, με όλη της την πολυπλοκότητα.

Παρατηρούμε πόσο επηρεάζει η μια την άλλη και πως χτίζουν, όχι χωρίς κόστος, μια δυνατή φιλία, μια αληθινή φιλία, που θα κρατήσει στο χρόνο.

"Ίσως πρέπει να σβήσω τη Λίλα από τη ζωή μου όπως σβήνεις μια ζωγραφιά από τον πίνακα, σκέφτηκα και ήταν, νομίζω, η πρώτη φορά. Ένιωθα εύθραυστη, εκτεθειμένη, δεν μπορούσα να σπαταλάω το χρόνο μου κυνηγώντας την και να ανακαλύπτω τελικά ότι με κυνηγούσε εκείνη και να αισθάνομαι και στις δυο περιπτώσεις υποδεέστερη."

Για τη γραφή της Φερράντε δεν ξέρω τι να πρωτοπώ. Δεν είναι τυχαίο που όλοι αναφέρονται στο συγκεκριμένο βιβλίο χαρακτηρίζοντάς το ως αριστούργημα, χωρίς όμως να παραβλέπουν τα προηγούμενα βιβλία της.
Θα αφήσω την Έλενα, την ηρωίδα να τα πει. Βέβαια η Έλενα, ή Λενού, στο βιβλίο μας περιγράφει τη γραφή της άλλης ηρωίδας, της φίλης της, της Λίλας, αλλά νομίζω πως η περιγραφή είναι απόλυτα ταιριαστή και για τη συγγραφέα.
Θα αφήσω λοιπόν τη συγγραφέα να μιλήσει για την ίδια, μέσα από την ηρωίδα της.

"...ήξερε να μιλάει μέσα από τη γραφή· σε αντίθεση με πολλούς συγγραφείς, εκείνη εκφραζόταν με τόσο προσεγμένες φράσεις, χωρίς το παραμικρό λάθος και επιπλέον δε φαινόταν κανένα ίχνος προσπάθειας, δεν ένιωθες το τέχνασμα του γραπτού λόγου. Διάβαζα και συνάμα την έβλεπα, την άκουγα."

Κι αν σας φαίνεται απίθανο αυτό, το να βλέπετε δηλαδή και να ακούτε κάποια που δεν ξέρετε και ίσως δε γνωρίσετε και ποτέ, μη μείνετε στο απόσπασμα που μόλις έκλεψα από το βιβλίο και το συρρίκνωσα για την οικονομία του λόγου.
Διαβάστε το και θα νιώσετε κι εσείς την αλήθεια του αποσπάσματος, αλλά και του ίδιου του βιβλίου!
Θα αισθανθείτε όλη τη δύναμη που κρύβουν οι λέξεις της Φερράντε.

"Η υπέροχη φίλη μου", είναι το πρώτο βιβλίο της τετραλογίας της Νάπολης και ήρθε στα χέρια μου λίγο πριν φύγω για διακοπές.

Μου κράτησε υπέροχη συντροφιά στο καράβι και γρήγορα, έφτασε στην τελευταία του σελίδα δίπλα στο κύμα, μια και άφησα ελάχιστες σελίδες αδιάβαστες στο ταξίδι.

Με το τέλος του δυνάμωσε τη δίψα μου για το τι θα ακολουθήσει, μια και με εγκατέλειψε σε μια κρίσιμη καμπή στις ζωές των δυο φιλενάδων, και ξέρω πως αυτή η δίψα δε θα σβήσει παρά φτάνοντας κάποτε στην τελευταία σελίδα και του τέταρτου βιβλίου!

Ελπίζω μόνο να μην είναι πολύ μακριά εκείνη η μέρα! 

Και μπορεί συνήθως να φροντίζω να μην αποκαλύπτω το τέλος των βιβλίων που διαβάζω, αλλά αυτή τη φορά δε θα σας αποκαλύψω ούτε την αρχή!

"Η υπέροχη φίλη μου", "L'amica geniale", στο πρωτότυπο και "My Brilliant Friend" στα αγγλικά, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Πατάκη" και η μετάφραση είναι της Δήμητρας Δότση.